<Տասնյակ>
թեման հատուկ կենտրոնացման մեջ դիտարկելը բացատրվում է մի շարք պատճառներով:
Տասի
սահմաններում թվարկումը և թվաբանական գործողություններն
ունեն մի քանի առանձնհատակություններ: Տասը հաշվարկման տասահեն համակարգի հիմքն է
, այդ պատճառով 1-ից մինչև 10 թվերը կազմում
են պարզ միավորների հաշվման հետևանքով (առանց օգտագործելու այլ կարգային միավորներ): Առաջին տասնյակի յուրաքանչյուր թվի
նշանակման համար բանավոր խոսքում կիրառվում է մի հատուկ բառ, իսկ գրավոր խոսքում `
մի հատուկ նշան:
Թվաբանական գործողությունները (գումարումը և հանումը)
անմիջականորեն առնչվում են բազմությունների
հետ կատարվող գործողություններին: 10-ի սահմաններում
գումարման և հանման դեպքերը աղյուսակային են, դրանք անգիր են արվում:
Փոքր թվերը լավ պայմաններ են ստեղծում , որ սովորողներն
իրենց համար բացահայտեն մաթեմատիկական գաղափրները:Հենվելով երեխանների փորձին , ինչպես
նաև օգտագործելով առարկաների հետ պրակտիկ գործողությունները,
հնարավոր է փևակերպել այնպիսի հասկացություններ, ինչպիսիք
են բնական թիվ, թվերի հավասարության և անհավասարության , գումարման և հանման
գործողություններ:
<Տասնյակ> թեմայում է սկսվում շատ հարցերի
ուսումնասիրումը, որոնց վրա աշխատանքը շարունակվու է հաջորդ կենտրոնացման մեջ: Այսպես
, 10 –ի սահմաններում հաշիվը ընդհանրապես հավմանը
տիրապետելու հիմք է, քանի որ կարգային այլ
միավորներ (տասնավորներ , հարկուրավորներ և այլ) հաշվում են ճիշտ այնպես, ինչպես ու
պարզ միավորները: Առաջին տասնյակի թվերի անվանումներն
ու նշանակումները ելակետային են ցանկացած բազմանիշ թվերը անվանումների և նշանակումների
համար: 10-ի սահմաններում գումարումն ու հանումը առաջին տասնյակի սահմաններում` բանավոր
և գրավոր հաշվումների հիմքն են կազմում:
<Տասնյակ> կենտրոնացումը
ուսումնասիրելիս առանձնացվում է երեք
փուլ, նախապատրաստական շրջան, թվարկման ուսումնասիրություն, գումարման և հանման ուսումնասիրում:
Նախապատրաստական շրջան
Նախապատրաստական շրջանում ուսուցիչը պետք է բացահայտի դպրոց ընդունված
երեխանների մաթեմատիկական գիտելիքները և կարաղությունների պաշարը և նրանց նածապատրաստի ծրագիր առաջին թեմայի վրա աշխատելուն (10-ի սահմաններում թվերի թվարկումը):
Այդ փուլում
կարևոր է որոշել, թե եեխան կարողանում է արդյոքհաշվել առարկանները և ինչ սահմաններում
, հասկանում է արդյոք <շատ է>, <քիչ է>, <նույնքան է> , (նունն է
, իրար հավասար է) տերմինների իմաստը, թե նա տարածական պատկերացման ինչպիսի պաշար ունի
(այսինքն, նա ինչ չափով է տիրապետում <աջ-ձախ>,
<վերև-ներքև>, <առջևում- ետևում>, <առաջ-հետո-միջև>, և այլն հասկացություններին):
Անկաշկանդ զրույցի միջոցով (ցանկալի է միչև I դասարանում ուսուցման սկզբում ) ուսուցիչը
երեխային առաջարկում է կատարել մի քանի առաջադրանք,
բացահայտելու համար, թե աշակերտը գիտելիքնրի և կարողությունների ինչ պաշար ունի: Առաջադրանքները
կարող են լինել մոտավորապես հետևյալ բնույթի.
1)
Կարող
են այդյոք հաշվել: Հաշվիր այս նկարները: Այստեղ քանի նկար կա (10-15 հատ):
2)
Ձախ փեռքում բռնիր նույնքան մատիտ, որքան
որ կա սեղանի վրա (4-7 հատ):
3) Իմացիր,
թե որ շրջաններն են շատ ` կապույտները, թե
կարմիրները (6 մեծ կարմիր և փոքր կապույտ):
4) Դիտիր
նկարը (<Պապն ու շաղգամը>) և ասա, թե ով է շնիկից առաջ, կատվից հետո, թոռնիկի
և կատվի միջև:
Այն
դեպքում , երբ աշակերտը հաջողությամբ կատարում
է այդ առաջադրանքները, կարելի է նրան առաջադրել մեկ երկու հարց այն նյութի վերաբերյալ, որը պետք է սովորել (10-ի սահմաններում գումարման
և հանման վերաբերյալ օրինակներ կամ խնդիրներ,
երկրաչափական պատկերները զանազանելու և անվանելու, թվերի իմացությունը ստուգելու և
այլ առաջադրանքներ):
Ստացված տեղեկությունները օգտակար է աղյուսակի մեջ այնպես լրացնել, որ հետագայում ուսուցիչը դրանք կարողանա օգտագործել դասերի ժամանակ`
երեխանների հետ ինքնուրույն աշխատանք անցկացնելիս:
Նախապատրաստական շրջանում և հետագայում
թվերի թվարկումը ուսումնասիրելիս երեխանների մեջ պետք է աստիճանաբար ձևավորվի
թվի գաղափարը, այսինքն` նրանք պետք է յուրացնեն թվերի ստացման զանազան եղանակները`
հաշվելու ընթացքում , չափելու ժամանակ, ինչպես նաև թվաբանական գործողություններ կատարելու
ճանապարհով:
Ամենից առաջ կարևոր է մշակել հաշվելու կարողություն,
այդ պատճառով առարկաներ հաշվելու վարժությունները ընդգրկվում են նախապատրաստական շրջանի
յուրաքանչյուր դասի մեջ (հենց առարկաների հաշվում, և ու թե <վերացական> հաշիվ,
այսինքն` միայն թվերի անվանում ուղիղ և ետ
կարգով): Երեխանները հաշվում են շրջական առարկանները` հավաքապաստառի վրա դրված առարկայական
նկարները, դասագրքի նկարներում պատկերված առարկանները, ինչպես նաև հաշվեձողիկները,
շրջանիկները, եռանկյունները և այլն: Այդ նյութի հարմար է պահել թվատուփերում կամ լուցկու տուփերից պատրաստած ինքնաշեն արկղիկներում:
Վարժվելով հաշվելու մեջ, սովորողները ուսուցչի օգնությամբ
պետք է իրենց համար հաստտեն այն բանը, որ հաշվելիս չի կարելի բաց թողնել առարկաններ
կամ միևնույն առարկան հաշվել մի քանի անգամ:
Այդպիսի եզրահանգում նրանք իրենք կանեն, համադրելով
առարկաների ճիշտ և սխալ հաշիվը:
Առարկաները հաշվելով տարբեր կարգով, սովորողներն
իրենց բառերով ձևակերպում են այն եզրակացությունե, որ հաշվի արդյունքը կախված չէ
հաշվելու կարգից: Օրիանակ, մի աշակերտ շարքով դրված առարկանները հաշվում է ձախից աջ,
իսկ, մյոևսը աջից , ձախ: Սովորողները համոզվում են , որ հաշվեցին տարբեր կերպ, բայց ստացվեց միևնույն թիվը: համանման
ձևով կատարվում են այլ վարժություններ, օրինակ
, աստիճանի ոտնակների, շենքի հարկերի հաշվում վերևից ներռև, ներքևից վերև և այլն:
Անհրաժեշտ է երեխաններին սովորեցնել , որ նրանք
հաշվելիս օգտագործեն ինչպես քանակական , այնպես էլ կարգային թվականներ, առաջարկելով
այսպիսի վարժություն . <հաշվիր այսպես. Մեկ, երկու, երեք…> կամ <Հաշվիր այսպես.
Առաջին , երկրորդ, երրորդ…>: Սովորողները պետք է աստիճանաբար յուրացնեն այն բանը, որ եթե հաշվելիս
վերջին առարկան հինգերորդն է, ապա ընդամենը հինգ առարկա կա, և , ընդհակառակը, եթե կա
ընդամենը հինգ առարկա, ապա վերջին առարկան հինգերորդն է, բայց դրա հետ մեկտեղ <հինգերորդը>
միայն մի առարկա է:
Նախապատրաստական շրջանի առաջին իսկ դասերից մշավում
է բազմությունների թվաքանակը համեմատման կարողությունե:Այդ նպատակով երեխաներին առաջարկվում
են այսպիսի առաջադրանքներ. <Ասացեք, թե որ լուսամուտին շատ ծաղիկներ կան,
նկարի որ շարքում են եղևնինները քիչ, հավաքապաստառի վրա որ շրջանիկներն են շատ, և որ
շրջանիկները քիչ և այլն>:
Բազմությունները
համեմատելու վարժությունները տրվում են այնպես , որ երեխանները այդ կատարեն ոչ միայն
հաշվելու միջոցով , այլևտարրերը <մեկը մեկին> համապատասխանեցնելու ճանապարհով,այսինքն`
փոխմիարժեք համապատասխանություն ստեղծելու միջոցով, օրինակ. ա) սեղանին դրեք 7 եռանկյուն,
յուրաքանչյուր եռանկյան վրադրեք մեկ շրջանիկ. Ով, առանց հաշվելու , կասի, թե քանի շրջանիկ
դրեցինք, ինչպե՞ս կռահեցիք , 2)շարքով դրեք քառակուսի, առանց հաշվելու վերցրեք մի քանի
մեշ և մի քանի փոքր շրջանիկներ, դրանք դրեք իրար տակ այնպես, որ միանգամից երևա, թե
որ շրջանիկներն են շար, որոնք` քիչ, դ) տետրերում
գծեցեք երք եռանկյուն, այնուհետև յուրաքանչյուր եռանկյուն, այնուհետև յուրաքանրյուր
եռանկյան ներքևում նկարեցեք մի քառակուսի և աջից մի քառակուսի ևս . որ պետկերներն են
շատ, որոնք` քիչ :
Բազմություններիհամ
համեմատումը ` առարկաները <մեկը մեկին>
համապատասխանեցնելու ճանապարհով, հնարավորություն է տալիս արդեն այդ փուլում պարզել
, թե ոչ միայն որտեղ է շատ առարկա, որտեղ քիչ, այլև որքանով ` շատ և որքանով` քիչ:
Այդ վարժությունները կատարելիս, հաշվի առնելով դիտողականությունը, ուսուցիչը պետք
` ամեն անգամ երեխանների ուշադրությունը կենտրոնացնի <շատ է>, <քիչ է>
առնչությունների փոխկապակցվածության վրա. Օրինակ,
եթեքառակուսինները 1-ով շատ են եռանկյունները 1-ով քիչ են քառակուսիններից (ցույց են տալիս <պակասող> եռանկյան տեղը):
Արդեն
նախապատրաստականշրջանում ընդգրկում
են անհավասարաքանակ բազմությունները հավասարաքանակ բազմություններիև հակառակը
փոխարկելու վարժություններ: Օրինակ, երեխանները պարզել են , որ խնձորները 1-ով քիչ
են տանձերից, իսկ տանձերը մեկով շատ են խնձորներից: Ուսուցիչը հարցեր է առաջադրում . <<ինչ պետք է անել, որ խնձորները
լինեն նույնքան, որքան որ տանձերն են>> (Ավելացնել մեկ խնձոր ևս:) Ի՞նչ պետք
է անել , որ լինեն նույնքան, որքան որ խնձորներն են>>(Վերցնել մեկ տանձ:) Կարևոր
է , որ երեխանները հասկանան, որ հավասարեցումը կարելի է կատարել տարբեր տարբեր կերպ.
Կամ ավելացնել առարկաների քանակը այնտեղ, որտեղ նրանք էիչ են, կամ պակասեցնել
այնտեղ, որտեղ նրանք շատ են: Եթե համեմատման ժամանակ տանձերը նույնքան են , ինչքան
որ խնձորները, ապա երեխաներին կարելի է տալ այսպիսի առաջադրանք` այնպես անել, որ օրինակ,
տանձերը մեկով ավելի լինեն, քան խնձորները: Սովորողները պետք է տեսնեն, որ այստեղ էլ կարելի է տարբեր կերպ վերվել.
Կամ ավելացնել 1 տանձ . կամ պակասեցնել 1խնձոր:Թվերի ուսումնասիրման նախապատրաստական
շրջանում կարևոր է աշխատանք տանել մի քանի մեծությունների ընդգրկմամբ (երկարություն
, զանգված, ծավալ), որխպեսզի գործնական վարժությունների ընթացքում երեխաների սովորեն
առարկաներ համեմատել և հաստատեն շատ-քիչ-նույնքան հարաբերությւնները : Միավորի ընթհանրական հասկացության ձևովորման համար առանձին առարկանները, ինչպես նաև նույնքանակ առարկաների
խմբերը <զույգեր, եռյակներ, հնգյակներ>, հաշվելու հետ մեկտեղ , օգտակար է ընդգրկել
չափման ընթացքում ստացված չափաքանակի հաշիվը
(օրինակ, հաշվել, թե քանի քայլ կանի աշակերտը,անոթի մեջ քանի բաժակ ջուր կտեղավորվի
և այլն):
Նախապատրաստական շրջանում գործնական վարժությունների միջոցով ճշգրտվում են սովորողների տարածական պատկերացումները: Այդ նպատակին են սովորողների տարածական պատկերացումները: Ադ նպատակին են ծառայում հետևյալ
բնույթի առաջադրանքները. Տետրերը դրեք ձախ կողքում իսկ դասագրքերը` աջ, գտեք այս էջի
վերևի աջ անկյունում պատկերված նկարը, տետրի ձախ եզրից և վերևի նկարեցեք
կեչի և այլն: Տարածական հստակ պատկերացումները անհրաժեշտ են
ոչ միայն տետրի, դասագրքի էջերի վրա, շրջական միջավայրում կողմնորոշվելու համար , այլև թվերի ` բնական հաջորդականությամբ կարգային հարաբերությունները յուրացնելու համար:
Հարկ է հատկապես ուշադրություն դարձնել յարգի հարաբերություններին` առաջ-հետո-միջև:
Ինչպես ցույց է տալիս պրակտիկան , դպրոց ընդունված
երեխանները, զրուցելուց շատ թույլ են : Այդ պատճառով , սկսած պարապմունքների առաջին օրից, անհրաժեշտ է ընդգրկել
թվանշանները գրելու նախապատրաստական վարժություններ,
երեխաներին սովորեցնել ճիշտ բռնել գրիչը, տարբերել տողն ու վանդակը, գրառումները տետրերում
կտարել գեղեցիկ: Այդ պատօառով օգտակար է առաջարկել նկարելու այսպես ասած <եզրազարդեր>,
կետերից , ձողիկներից <պլյուս>,
<մինուս> նշաններից, երկրաչափական պատկերներից
կառուցված զարդեր:
Նախապատևաստական շրջանում ուսուցիչը երեխաններին
ծանոթացնում է մաթեմատիկայի դասագրքին, տետրին, դիդակտիկ նյութին, քանոնին: Անհրաժեշտ
է այդ պիտույքներով ապահովել յուրաքանչյուր աշակերտի և սովորեցնել դրանց օգտագործումը : Այդ դասերին էլ , հենց սովորողները պետք է ծանոթանան դասարանում իրենց պահելու վարքագծի հիմնական
կանոններին, սովորեն իրենց վերագրել
ամբողջ դասարանին ուղղված առաջադրաններն ու հասկանան որ դրանք պետք է կատարել արագ
և ճիշտ:
0 коммент.:
Отправить комментарий